موزه مردم شناسی کلات در عمارت خورشید واقع شده و از بناهای دوره افشاریه به حساب میاد. وسعت این موزه حدود 270 متر مربعه و طبقه پایینی این عمارت تاریخی رو به خودش اختصاص داده. غرفه‌های موزه مردم شناسی کلات الگوهایی از نحوه زندگی، مشاغل و حرفه‌ها، طبیعت و مواهب اون، صنایع دستی بومی و پوشش مردم مناطق مختلف این ناحیه رو نشون میده.
غرفه زندگی عشایری شهرستان کلات به خاطر وجود اقوام وآداب و رسوم مختلف از متنوع‌ترین مناطق کشور به شمار میاد. این غرفه، نشون میده زندگی و معیشت اون‌ها به دامداری و کشاورزی وابسته هست و ساختار اجتماعی عشایر مختلف هم با همدیگه متفاوته. غرفه زندگی عشایر در این موزه نمادی برای نشون دادن بخشی از جلوه‌های فرهنگی این گروهه که در سخت‌ترین شرایط محیطی و جغرافیایی زندگی میکنن و با تلاش و پشتکار محصولاتی رو تولید و عرضه می‌کنن تا فراورده‌های اون برای فروش به نقاط دیگه عرضه بشه. به همین خاطر گروه‌های عشایری به دام، مرتع و محیط وابسته هستن. این دلبستگی در آداب و رسوم ،ادبیات و فرهنگ شفاهی و موسیقی مقامی و آئینی اون‌ها هم نهفته هست.
غرفه فنون بافته‌های موزه مردم شناسی کلات بافته‌های سنتی کلات مثل صنایع دستی بومی جذاب و ماندگار این ناحیه رو نشون میده که کارگاه‌های سنتی و کوچیک اون در بیشتر خونه‌های مناطق روستایی دیده میشه. از بین این بافته‌ها میشه به مهمترین اون‌ها از جمله ابریشم‌بافی، نواربافی (بخش زاوین و لائین نو)، سوزن‌دوزی و جوراب‌بافی، جاجیم و پلاس اشاره کرد. علاوه بر اون قالی و قالیچه‌هایی که در این ناحیه بافته میشن طرح‌های زیبای ترکمنی وجود داره. باید به این نکته هم اشاره کرد که خانوم‌های کلاتی بدون نقشه و الگوی از قبل طراحی شده و با الهام از طبیعت اطرافشون و با ذهن خلاق، آثار هنری و بدیع درست میکنن که به لحاظ ترکیب بندی رنگ از هر اثر هنری‌ای چشم نوازتر و زیباتر هست. بافتن بدون طرح قبلی اصلا کار آسونی نیست.
مراسم عروسی و آداب و رسوم اون در منطقه کلات، هنوز هم بین اقوام و طایفه‌های مختلف همچنان ارزش خودش رو حفظ کرده. چون با شیوه و سبک‌هایی اجرا میشه که از قرن‌های گذشته به نسل حاضر رسیده و بین این مردم حفظ شده. در مراسم ازدواج این منطقه، خانوم‌ها و آقایون کلاتی از پوشش‌های بومی و سنتی منطقه که رنگ‌های زیبا و مختلفی داره استفاده می‌کردند. همچنین از موسیقی سنتی و آواز‌های قدیمی‌ای که با سازهای سنتی مثل دهل، سرنا، قشمه و غیره نواخته میشه، استفاده میکردن. از این طریق فضای شاد و خاطره انگیزی رو برای مهمون‌ها به وجود میاوردن. غرفه ازدواج این موزه هم با هدف بیان این ویژگی‌ها آراسته شده.
ارتفاعات شهرستان کلات به خاطر وجود مرتع‌ها و پوشش گیاهی متنوع و همچنین مقدار بارندگی، بیشترین گونه‌های گیاهی رو داره. از جمله اون‌ها میشه به انجیر، زالزالک، اسفناج، مرزه و زیره سیاه اشاره کرد. بین اون‌ها گیاهان دارویی جایگاه ویژه‌ای دارن. از مهمترین گونه‌های دارویی باید از کانی، گل‌گاوزبان، اسطخدوس، آنغوره، مخلصه، آویشن، کاکاتو و غیره نام برد. این گیاهان در غرفه عطاری با فضا آرایی زیبایی به نمایش در اومدن.
غرفه آهنگری مشاغل و حرفه‌های سنتی هم بخشی از فرهنگ و ساختار اجتماعی زیستگاه‌های انسانی رو نشون میده. مناطق مختلف شهرستان کلات حرفه‌های بومی و سنتی مختلفی مثل آهنگری، مسگری، جاروبافی، پیله کشی و مشاغل دیگه رو داره. در واقع به خاطر وجود اقوام و طایفه‌های مختلف در شهر و روستا، ساختار طبیعی منطقه و غیره این حرفه‌ها در رونق بیشتری داشته. اما فنون بومی و فن‌آوری‌های سنتی حرفه آهنگری از ارزش و اهمیت زیادی برخورداره. این اهمیت به خاطر نیاز دو جامعه بزرگ کشاورزی و دامداری به فنون بومی هست. چنانکه تعداد وسایل و ابزارتولید شده توسط آهنگرها برای این دو جامعه به صدها نوع می‌رسه. با این توصف به خاطر تنوع در تولید و ساخت ابزار فلزی و همچنین وابستگی مردم کلات به شیوه‌های زندگی مبتنی بر دامداری و کشاورزی حرفه آهنگری جایگاه اجتماعی خاصی داره.