آتشگاه اصفهان که در جاده اصفهان به نجف‌آباد، نزدیک منارجنبان و بالای تپه سنگی قرار گرفته، قدیمی‌ترین اثر باستانی شهر نصف جهان به حساب میاد. این بنا نزدیک رودخونه زیبای زاینده رود قرار گرفته و عده‌ای میگن متعلق به دوره ساسانیان هست و بعضی‌ها هم اعتقاد دارن که خیلی قدیمی‌تر از این حرف‌هاست. عده‌ای معتقدن که این مجموعه یکی از «قصرهای شاهزاده‌های ساسانی» بوده و بعضی‌ها میگن یک دژ نظامی‌ بوده و در دوره اسلامی ازش استفاده می‌کردن. اما حدسی که احتمال بیشتری داره اینه که اینجا کاربرد مذهبی داشته. آتشگاه اصفهان یکی از سه اثر قدیمی به جا مونده از دوران باستان در ایران هست به علاوه، سومین اثر شهر اصفهان هست که جزو هفت آتشکده بزرگ ایران در دوره قباد ساسانی بوده.
بیشتر تاریخدانان اسلامی مثل «ابن خردادبه»، «حمداله مستوفی» و «ابن حوقل» به این بنا «آتشکده» گفتن، اما دانشمندان خارجی مثل «ماکسیم سیرو» و «آندره گدار»، بیشتر اعتقاد داشتن که این بنا «آتشگاه» هست. آتشکده معمولاً به ساختمون‌های خیلی بزرگ می‌گفتن که اتاق‌های نگهداری آتش، یزشن گاه (اتاقی برای عبادت و دعا خوندن)، محل زندگی موبدان، اتاق نگهداری نذورات، حیاطی برای برگزاری جشن‌های آیینی با حضور مردم و غیره بوده ولی آتشگاه، جای کوچیکتری هست که اتاق و محل آتش بوده. آتشگاه‌ها هم می‌تونستن کنار آتشکده باشن و هم می‌تونستن دورتر از آتشکده اصلی باشن. البته بیشترشون از آتشکده‌ها دور هستن چون زرتشتی‌های خیلی قدیمی(قبل از ساسانی‌ها) آتشکده‌ها رو در بلندترین و پاک‌ترین نقطه و آتشگاه‌ها رو نزدیک رودخونه می‌ساختن. آتشگاه اصفهان، آتشدانی بزرگ و گِرد هست که دریچه‌های زیادی داره.
این ساختمون خشت‌ و گلی 40 سانتیمتر طول و عرض داره و قطرش 14 سانتیمتره. پایه‌های بزرگ و خشتی این بنا تقریبا از وسط تپه شروع و بالای تپه به ستون‌های محکمی تبدیل می‌شدن که اون زمان اتاق‌هایی هم روی اون‌ها ساخته شده بود. خشت‌های این آتشگاه ویژگی خاصی دارن که بین بناهای قدیمی کمتر دیده شده و اون هم استفاده از خشت‌های کوچیک هست. کارشناسان میگن که این خشت‌ها از ملات گل با سنگ‌ریزه‌های حاشیه زاینده رود ساخته شده تا استحکام بیشتری داشته باشه. بالای تپه بنایی گرد وجود داره که بلندتر از همه قسمت‌های این ساختمونه. این بنا 8 گوشه و هر گوشه هم پنجره‌ای رو به بیرون داره. مثل اینکه این مجموعه، اتاق‌ها و ساختمون‌هایی در هر 4 طرف تپه داشته که تا زیر اتاقک آتشگاه ادامه داشتن.
مؤسسه ایزمئو مطالعاتی رو درباره این بنا انجام داده و قدمت بنای آتشگاه رو متعلق به دوران تمدن عیلام میدونه. بعد از مطالعاتی که روی آتشکده‌های به جا مونده از دوران ساسانی در نطنز، کاشان، یزد، آذربایجان و نائین انجام شد، به این نتیجه رسیدن که هیچ وقت در دوره ساسانی آتشکده‌ها رو روی کوه یا بالای تپه نمی‌ساختن، بلکه اون‌ها رو جایی می‌ساختن که قابل دسترس باشه و مردم بتونن راحت به اونجا برن. بنابراین با قاطعیت میشه گفت که آتشگاه اصفهان مربوط به دوره‌های قبل از ساسانیان و خیلی قدیمیه. آتشگاه اصفهان سال 1330 و با شماره 380 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده.