در ایران باستان جشن‌های گوناگونی وجود دارد که یکی از این جشن‌ها، جشن سده می‌باشد. این جشن برای زرتشتیان اهمیت خاصی دارد زیرا در آئین زرتشتی آتش مقدس بوده و برای بزرگداشت این عنصر در روز دهم بهمن‌ماه معادل صدمین روز زمستان برگزار می‌شود. این جشن هر ساله در دهم بهمن ماه در کشور بین زرتشتیان رواج دارد.

پیشینه

آتش و نور در مذهب زرتشت بسیار مقدس می­ باشد. جشن سده برای بزرگداشت این عناصر با ارزش برگزار می­ شود. زرتشتی‌ها در صدمین روز زمستان به افتخار آتش و برای شکست نیروی تاریکی و سرما این جشن را برگزار می­ کنند. برخی بر این باور هستند که نام جشن سده، از کلمه "صد" گرفته شده است. ابوریحان بیرونی در یکی از نوشته‌ های خود روایت می­ کند: سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت و سبب این جشن گفته‌اند که هرگاه روزها و شب‌ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر سال عدد صد بدست می‌آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث پدر نخستین درست صدتن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند و نیز آمده: شمار فرزندان آدم ابوالبشر در این روز به صد رسید. 

آداب و نحوه برگزاری جشن سده

در این جشن افراد دور یک توده بسیار بزرگ از هیزم جمع شده (که نام این توده هیزم سده است) و موبد‌های زرتشتی قسمت‌هایی از اوستا را می‌خوانند و موبد بزرگ نیز با مشعلی توده بزرگ هیزم را آتش میزند. رقص‌های آئینی در پیشگاه آتش، خواندن گات‌ها به‌صورت دسته‌جمعی و نیایش به درگاه اهورامزدا، نقالی و شاهنامه‌خوانی و همچنین اجرای موسیقی زنده با استفاده از سازهای پوستی ازجمله کارهایی است که در این جشن انجام می‌دهند. درنهایت با فرونشست آتش مردم از روی آتش می‌پرند و برخی کشاورزان مقداری خاکستر برای برکت برای محصولاتشان با خود می‌برند.

هیزم های موردنیاز برای این جشن، با کمک مردم و به‌صورت گروهی جمع‌آوری می شود و افراد در محله خود دورهم جمع شده و گروهی این هیزم‌ها را آتش میزند.

جشن سده در ایران

امروزه این مراسم در شهرهای مثل یزد، کرمان، شیراز و گیلان و غیره برگزار می‌شود؛ که یکی از باشکوه ‌ترین این جشن‌ها در شهر یزد و روستایی در شرق گیلان به نام قاسم‌آباد برگزار می‌شود.